Để giảm thiểu ô nhiễm không khí, hàng chục thành phố trên thế giới đang thực hiện các biện pháp siết chặt quy định đối với phương tiện chạy xăng dầu bằng cách tổ chức vùng phát thải thấp hoặc không phát thải. Các thành phố như Rotterdam, Amsterdam, London, Oxford, Brussels, Santa Monica, Los Angeles, Oslo và một số thành phố khác tại Trung Quốc đã và đang triển khai các vùng không phát thải (Zero-Emission Zones – ZEZ) hoặc vùng phát thải thấp (Low Emission Zones – LEZ).
Theo Viện Tài nguyên Thế giới (WRI), chính sách ZEZ không tốn nhiều ngân sách nhưng có thể giúp giảm đáng kể khí thải, đi kèm lợi ích môi trường và kinh tế. Nếu được thiết kế hợp lý, ZEZ có thể giúp giảm lượng xe lưu thông, giảm tắc nghẽn và thúc đẩy thị trường xe điện phát triển nhanh hơn.
ZEZ được đánh giá cao nhưng cũng vấp phải một số e ngại về tác động kinh tế – xã hội. Ví dụ, chi phí mua xe điện hoặc khó khăn trong việc tiếp cận các dịch vụ vận chuyển có thể ảnh hưởng đến người dân thu nhập thấp hoặc nhóm dễ bị tổn thương đang sinh sống trong khu vực.
Các thành phố tiên phong trong việc triển khai ZEZ đã đưa ra nhiều cách làm hiệu quả, có thể là bài học kinh nghiệm cho những đô thị khác. Một số thành phố đã bắt đầu triển khai ZEZ, như Thâm Quyến, Phật Sơn, Đông Quan và Hàng Châu tại Trung Quốc.
Để triển khai ZEZ, các thành phố cần đảm bảo rằng việc thiết kế ZEZ không làm gián đoạn chuỗi cung ứng hàng hóa hay ảnh hưởng đến các hoạt động kinh tế – xã hội đô thị. Vì vậy, họ bắt đầu ở quy mô nhỏ, như cách của Thâm Quyến. Thâm Quyến đã thiết lập 10 khu ZEZ, với tổng diện tích 22 km2, chỉ chiếm khoảng 1,1% diện tích thành phố.
Các thành phố cũng cần hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ trong quá trình chuyển đổi sang xe điện. Rotterdam đã mở rộng phạm vi các khoản trợ cấp mua xe tải điện và tư vấn chi phí, cung cấp thông tin liên quan đến các khoản miễn giảm thuế, hướng dẫn các giải pháp sạc điện và triển khai chương trình dùng thử miễn phí xe điện.
WRI cho rằng đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang phương tiện không phát thải là yếu tố then chốt để cải thiện chất lượng không khí, giảm rủi ro sức khỏe cho con người và cắt giảm lượng phát thải gây hại cho khí hậu và môi trường. Triển khai ZEZ có thể là thách thức nhưng các thành phố như Amsterdam, Thâm Quyến và Rotterdam đã chứng minh rằng hoàn toàn khả thi.
Các thành phố cần chọn phương án phù hợp nhất với mục tiêu và điều kiện địa phương. Việc vùng phát thải thấp và không phát thải cùng tồn tại trong một thành phố nhưng áp dụng cho các loại phương tiện hoặc khu vực khác nhau cũng là điều khả thi.
WRI và các tổ chức khác đang tiếp tục nghiên cứu và hỗ trợ các thành phố trong việc triển khai ZEZ, nhằm giảm thiểu ô nhiễm không khí và cải thiện chất lượng cuộc sống cho người dân.
