Chuyển đổi sang xe điện hoặc các phương tiện giao thông thay thế đang trở thành xu hướng tất yếu nhằm bảo vệ môi trường và cải thiện chất lượng không khí. Tuy nhiên, quá trình này cần được thực hiện một cách linh hoạt và đảm bảo sự thuận tiện cho người dân, đặc biệt là tại Việt Nam, nơi xe máy là phương tiện chính và đóng vai trò quan trọng về kinh tế.

Để khuyến khích sử dụng xe điện, cần một giải pháp đồng bộ bao gồm các phương tiện thay thế, tổ chức giao thông và chính sách hỗ trợ tài chính. Một trong những bước quan trọng là nâng cấp hệ thống phương tiện công cộng như xe buýt. Việc phát triển hạ tầng giao thông công cộng như tàu điện là yếu tố then chốt giúp giảm thiểu sự phụ thuộc vào phương tiện cá nhân. Xe buýt điện nên được ưu tiên thay thế cho xe buýt truyền thống, và các tuyến đường nên được thiết kế để ưu tiên cho phương tiện công cộng. Bên cạnh đó, việc đầu tư vào hạ tầng cho người đi xe đạp và đi bộ cũng cần được chú trọng, với các tuyến đường dành riêng cần được xây dựng và bảo trì thường xuyên.

Về chính sách hỗ trợ, xe điện cần trở thành lựa chọn hấp dẫn hơn so với xe máy xăng thông qua việc giảm giá thành, phát triển hệ thống trạm sạc rộng khắp và ưu đãi về phí đỗ, nơi đỗ. Chính phủ và các cơ quan chức năng cần có các chính sách hỗ trợ trực tiếp cho người dân khi chuyển đổi sang sử dụng xe điện. Điều này không chỉ giúp giảm gánh nặng tài chính cho người dân mà còn góp phần thúc đẩy sự phát triển của thị trường xe điện.

Cuối cùng, vấn đề an toàn và xử lý pin xe điện sau hết hạn cần được giải quyết triệt để để tạo sự tin tưởng cho người dùng. Quá trình tái chế pin và các bộ phận của xe điện cần được thực hiện theo tiêu chuẩn, đảm bảo không gây ô nhiễm môi trường. Sự tham gia của cả chính quyền và người dân là rất quan trọng trong quá trình chuyển đổi sang phương tiện thân thiện với môi trường hơn.

Với giải pháp đồng bộ và chính sách hỗ trợ phù hợp, chúng ta hoàn toàn có thể hướng tới một môi trường giao thông sạch sẽ và an toàn hơn. Việc chuyển đổi này không chỉ góp phần bảo vệ môi trường mà còn nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân. Do đó, cần sự chung tay của cả chính quyền và người dân để hiện thực hóa mục tiêu này.

Thủ đô Hà Nội đang đứng trước một thách thức lớn khi thực hiện lộ trình loại bỏ xe máy chạy xăng, đặc biệt là trong khu vực nội đô. Lộ trình được Thủ tướng yêu cầu đã đề ra mục tiêu từ tháng 7/2026, xe máy chạy xăng sẽ không được phép lưu thông trong vành đai 1 của Hà Nội, bao gồm phần lớn diện tích của 4 quận vùng lõi Thủ đô là Hoàn Kiếm, Ba Đình, Đống Đa và Hai Bà Trưng. Đến năm 2030, sẽ áp dụng cho toàn bộ phương tiện cá nhân sử dụng nhiên liệu hóa thạch trong phạm vi vành đai 3.

Hiện nay, Hà Nội có trên 9,2 triệu phương tiện, trong đó thành phố quản lý 1,1 triệu ôtô và 6,9 triệu xe máy; còn lại là phương tiện từ tỉnh khác lưu thông thường xuyên. Đáng chú ý, trong số xe máy đăng ký tại Hà Nội, khoảng 5,6 triệu xe chạy bằng xăng, còn lại 1,3 triệu xe máy điện.

Tuy nhiên, phương tiện công cộng tại Hà Nội hiện chưa đáp ứng đủ nhu cầu đi lại của người dân. Mạng lưới giao thông đô thị Hà Nội thời gian qua đã được đầu tư nâng cấp, xây mới song vẫn chưa đạt được mục tiêu theo quy hoạch. Các dự án đường sắt đô thị chậm đi vào hoạt động tạo áp lực lớn lên giao thông đường bộ.

TS Đào Ngọc Nghiêm, Phó chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam, đánh giá rằng việc bỏ xe máy xăng là một bài toán rất khó giải đối với TP Hà Nội, dù biết đây là một trong những nguồn gây ô nhiễm không khí. “Dân số quá đông, người dân đi lại bằng gì trong khi phương tiện công cộng hiện mới đáp ứng được 1/5 nhu cầu”, ông đặt câu hỏi.

Ngoài ra, hạ tầng trạm sạc cho xe máy, ôtô điện còn thiếu. Phần lớn người dân ở 4 quận lõi sống trong ngõ nhỏ, nhà ống, chung cư cũ, nơi không có chỗ đỗ xe cố định hoặc không có hệ thống sạc điện riêng. Họ thường tự sạc điện tại nhà, không đảm bảo an toàn phòng cháy chữa cháy.

Để giải bài toán trên, ông Nguyễn Văn Thanh, nguyên Chủ tịch Hiệp hội Vận tải ôtô Việt Nam, cho rằng TP Hà Nội cần khảo sát số lượng xe máy chạy xăng hiện có, phân loại theo niên hạn và tình trạng sử dụng để xây dựng gói hỗ trợ phù hợp. Thành phố cần có chính sách trợ giá, hỗ trợ vay mua xe điện cho hộ nghèo, người lao động. Mức hỗ trợ có thể gồm một phần tài chính để đổi phương tiện hoặc trợ cấp chi phí đi lại. Cạnh đó, cần vận động các hãng xe điện triển khai chương trình đổi xe cũ lấy xe mới, giảm giá xe điện, đặc biệt cho nhóm thu nhập thấp…

Ý kiến của các chuyên gia cũng cho thấy rằng việc loại bỏ xe máy xăng là một bước đi cần thiết để giảm thiểu ô nhiễm không khí và cải thiện môi trường sống tại Hà Nội. Tuy nhiên, để thực hiện lộ trình này một cách hiệu quả, cần có sự chuẩn bị kỹ lưỡng về hạ tầng, chính sách hỗ trợ và nâng cao ý thức của người dân về tầm quan trọng của việc bảo vệ môi trường.

Theo báo cáo của Sở Giao thông Vận tải Hà Nội, trong thời gian tới, thành phố sẽ tiếp tục đầu tư phát triển hệ thống giao thông công cộng, bao gồm cả đường sắt đô thị và xe buýt. Đồng thời, thành phố cũng sẽ đẩy mạnh việc xây dựng hạ tầng phục vụ cho xe điện, bao gồm cả trạm sạc.

Chuyển đổi sang phương tiện xanh đang trở thành xu thế không thể đảo ngược trong nỗ lực bảo vệ môi trường và đảm bảo sức khỏe cộng đồng. Tại buổi tọa đàm ‘Chuyển đổi giao thông xanh: Xu thế không thể đảo ngược’ do Báo Lao động tổ chức, các chuyên gia và nhà quản lý đã nhấn mạnh sự cần thiết của việc chuyển đổi từ xe máy chạy xăng sang xe điện. TS. Hoàng Dương Tùng, Chủ tịch Mạng lưới Không khí sạch Việt Nam, khẳng định rằng mặc dù xe máy xăng mang lại sự tiện lợi, nhưng người dân cần sẵn sàng từ bỏ chúng vì lợi ích của sức khỏe và môi trường.

TS. Hoàng Dương Tùng cũng cho biết rằng Hà Nội đang dự kiến hỗ trợ tài chính trực tiếp để người dân yên tâm chuyển đổi sang xe máy điện. Điều này không chỉ giúp giảm thiểu ô nhiễm không khí mà còn góp phần vào việc xây dựng một môi trường sống lành mạnh và bền vững. Ông cũng nhấn mạnh rằng việc chuyển đổi này không chỉ là trách nhiệm của các cơ quan quản lý mà còn đòi hỏi sự tham gia tích cực của cộng đồng.

TS. Khuất Việt Hùng, Chủ tịch HĐQT Metro Hà Nội, chia sẻ rằng việc chuyển đổi thói quen sử dụng xe máy chạy xăng sang xe điện là một việc cần thiết và có thể thực hiện được. Ông đưa ra ví dụ về việc cấm nồng độ cồn trước đây và sự thay đổi trong nhận thức của người dân về vấn đề này. Điều này cho thấy rằng với sự quyết tâm và các biện pháp phù hợp, việc chuyển đổi sang phương tiện xanh có thể đạt được.

Các chuyên gia cũng thảo luận về các giải pháp để hỗ trợ người dân chuyển đổi sang xe máy điện, bao gồm việc tổ chức lại giao thông, đặc biệt là giao thông công cộng. Hà Nội đang tính đến việc phát triển hệ thống tàu điện và hạ tầng kết nối để giúp người dân dễ tiếp cận và gửi xe tại nhiều điểm. Điều này không chỉ giúp giảm thiểu ùn tắc giao thông mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho người dân sử dụng phương tiện công cộng và xe điện.

Ông Ngô Việt Dũng, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội ôtô thể thao Việt Nam, nhấn mạnh rằng việc chuyển đổi phương tiện xanh không chỉ giúp bảo vệ môi trường mà còn giúp cải thiện chất lượng cuộc sống của người dân. Ông cũng đề xuất rằng Hà Nội cần tổ chức lại giao thông, bố trí trạm sạc và chỗ đỗ xe phù hợp để hỗ trợ người dân chuyển đổi sang xe máy điện. Điều này sẽ giúp tạo ra một môi trường giao thông thân thiện và bền vững.

Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách quan trọng để loại bỏ dần phương tiện ôtô, xe máy chạy xăng dầu gây ô nhiễm. Hà Nội được yêu cầu thực hiện lộ trình từ ngày 1.7.2026 không còn xe máy dùng nhiên liệu hóa thạch lưu thông trong khu vực Vành đai 1. Từ 1.1.2028, hạn chế ôtô cá nhân chạy xăng trong Vành đai 1 và 2. Đến năm 2030, mở rộng áp dụng với toàn bộ phương tiện cá nhân dùng nhiên liệu hóa thạch trong phạm vi Vành đai 3. Đây là những bước đi cụ thể nhằm đạt được mục tiêu bảo vệ môi trường và cải thiện chất lượng không khí.

Nhìn chung, việc chuyển đổi sang phương tiện xanh là một quá trình cần sự tham gia của tất cả các bên, từ chính phủ đến cộng đồng. Với sự quyết tâm và các biện pháp phù hợp, Việt Nam có thể đạt được mục tiêu xây dựng một môi trường sống lành mạnh và bền vững cho thế hệ tương lai.

Để giảm thiểu ô nhiễm không khí, hàng chục thành phố trên thế giới đang thực hiện các biện pháp siết chặt quy định đối với phương tiện chạy xăng dầu bằng cách tổ chức vùng phát thải thấp hoặc không phát thải. Các thành phố như Rotterdam, Amsterdam, London, Oxford, Brussels, Santa Monica, Los Angeles, Oslo và một số thành phố khác tại Trung Quốc đã và đang triển khai các vùng không phát thải (Zero-Emission Zones – ZEZ) hoặc vùng phát thải thấp (Low Emission Zones – LEZ).

Theo Viện Tài nguyên Thế giới (WRI), chính sách ZEZ không tốn nhiều ngân sách nhưng có thể giúp giảm đáng kể khí thải, đi kèm lợi ích môi trường và kinh tế. Nếu được thiết kế hợp lý, ZEZ có thể giúp giảm lượng xe lưu thông, giảm tắc nghẽn và thúc đẩy thị trường xe điện phát triển nhanh hơn.

ZEZ được đánh giá cao nhưng cũng vấp phải một số e ngại về tác động kinh tế – xã hội. Ví dụ, chi phí mua xe điện hoặc khó khăn trong việc tiếp cận các dịch vụ vận chuyển có thể ảnh hưởng đến người dân thu nhập thấp hoặc nhóm dễ bị tổn thương đang sinh sống trong khu vực.

Các thành phố tiên phong trong việc triển khai ZEZ đã đưa ra nhiều cách làm hiệu quả, có thể là bài học kinh nghiệm cho những đô thị khác. Một số thành phố đã bắt đầu triển khai ZEZ, như Thâm Quyến, Phật Sơn, Đông Quan và Hàng Châu tại Trung Quốc.

Để triển khai ZEZ, các thành phố cần đảm bảo rằng việc thiết kế ZEZ không làm gián đoạn chuỗi cung ứng hàng hóa hay ảnh hưởng đến các hoạt động kinh tế – xã hội đô thị. Vì vậy, họ bắt đầu ở quy mô nhỏ, như cách của Thâm Quyến. Thâm Quyến đã thiết lập 10 khu ZEZ, với tổng diện tích 22 km2, chỉ chiếm khoảng 1,1% diện tích thành phố.

Các thành phố cũng cần hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ trong quá trình chuyển đổi sang xe điện. Rotterdam đã mở rộng phạm vi các khoản trợ cấp mua xe tải điện và tư vấn chi phí, cung cấp thông tin liên quan đến các khoản miễn giảm thuế, hướng dẫn các giải pháp sạc điện và triển khai chương trình dùng thử miễn phí xe điện.

WRI cho rằng đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang phương tiện không phát thải là yếu tố then chốt để cải thiện chất lượng không khí, giảm rủi ro sức khỏe cho con người và cắt giảm lượng phát thải gây hại cho khí hậu và môi trường. Triển khai ZEZ có thể là thách thức nhưng các thành phố như Amsterdam, Thâm Quyến và Rotterdam đã chứng minh rằng hoàn toàn khả thi.

Các thành phố cần chọn phương án phù hợp nhất với mục tiêu và điều kiện địa phương. Việc vùng phát thải thấp và không phát thải cùng tồn tại trong một thành phố nhưng áp dụng cho các loại phương tiện hoặc khu vực khác nhau cũng là điều khả thi.

WRI và các tổ chức khác đang tiếp tục nghiên cứu và hỗ trợ các thành phố trong việc triển khai ZEZ, nhằm giảm thiểu ô nhiễm không khí và cải thiện chất lượng cuộc sống cho người dân.