Ngân hàng Thế giới (World Bank) vừa đưa ra khuyến nghị về lộ trình hai giai đoạn trong quá trình phân bổ quyền đầu tư vào điện gió ngoài khơi tại Việt Nam. Theo đó, giai đoạn đầu tiên được gọi là ‘Cửa sổ mở’ (open door), trong đó các nhà đầu tư sẽ tự đề xuất khu vực khảo sát phù hợp và Nhà nước sẽ xem xét dựa trên các tiêu chí rõ ràng về năng lực tài chính, kinh nghiệm kỹ thuật và khả năng triển khai dự án.

World Bank cho rằng, giai đoạn ‘Cửa sổ mở’ sẽ cho phép các nhà đầu tư có thể tiếp cận và tìm kiếm cơ hội đầu tư vào điện gió ngoài khơi tại Việt Nam một cách linh hoạt. Tuy nhiên, để đảm bảo tính minh bạch và công bằng, Nhà nước cần thiết phải xây dựng và công bố rõ ràng các tiêu chí đánh giá năng lực của các nhà đầu tư, bao gồm năng lực tài chính, kinh nghiệm kỹ thuật và khả năng triển khai dự án.

Giai đoạn thứ hai trong lộ trình phân bổ quyền đầu tư vào điện gió ngoài khơi tại Việt Nam là ‘Đấu thầu cạnh tranh’ (competitive auction). Theo đó, sau khi đã xây dựng quy hoạch không gian biển và hạ tầng truyền tải phù hợp, Nhà nước sẽ tổ chức đấu thầu các khu vực cụ thể và lựa chọn nhà đầu tư có đề xuất giá điện thấp nhất kèm điều kiện kỹ thuật phù hợp.

World Bank đánh giá, giai đoạn ‘Đấu thầu cạnh tranh’ sẽ giúp đảm bảo tính cạnh tranh và minh bạch trong quá trình phân bổ quyền đầu tư vào điện gió ngoài khơi. Đồng thời, cơ chế đấu thầu cạnh tranh cũng sẽ giúp giảm thiểu rủi ro và tối ưu hóa nguồn lực cho phát triển điện gió ngoài khơi tại Việt Nam.

World Bank cũng nhấn mạnh rằng, để triển khai thành công lộ trình hai giai đoạn trên, Việt Nam cần thiết phải có sự chuẩn bị kỹ lưỡng và chặt chẽ, bao gồm việc xây dựng quy hoạch không gian biển, hạ tầng truyền tải và các cơ chế chính sách cần thiết khác. Bên cạnh đó, Việt Nam cũng cần thiết phải tăng cường năng lực và kỹ năng của các bên liên quan, bao gồm cả nhà đầu tư và các cơ quan quản lý nhà nước.

Trước đó, vào tháng 10/2021, World Bank đã công bố báo cáo về ‘Phát triển điện gió ngoài khơi tại Việt Nam: Thách thức và cơ hội’. Theo đó, điện gió ngoài khơi là một trong những nguồn năng lượng tái tạo có tiềm năng lớn tại Việt Nam, với khả năng sản xuất điện lên đến 200GW.

Để khai thác tiềm năng này, World Bank đã đưa ra một số khuyến nghị, bao gồm việc cần thiết phải có một lộ trình rõ ràng và minh bạch cho phát triển điện gió ngoài khơi, cùng với các cơ chế chính sách cần thiết để đảm bảo tính cạnh tranh và minh bạch trong quá trình phân bổ quyền đầu tư.

Việt Nam hiện đang nắm giữ tiềm năng lớn về năng lượng tái tạo, đặc biệt là trong lĩnh vực điện mặt trời, điện gió ngoài khơi, sinh khối và hydrogen xanh. Tuy nhiên, khuôn khổ pháp lý cho sự phát triển của năng lượng tái tạo tại Việt Nam vẫn còn phân mảnh và thiếu nhất quán. Điều này không chỉ kìm hãm dòng vốn đầu tư mà còn gia tăng rủi ro chính sách đối với các nhà đầu tư trong và ngoài nước.

Với địa hình đa dạng và số giờ nắng trung bình hàng năm cao, đặc biệt là ở các tỉnh miền Trung và miền Nam, Việt Nam được đánh giá có tiềm năng điện mặt trời lên đến 963.000 MW. Về điện gió, theo đánh giá của Ngân hàng Thế giới, Việt Nam có tiềm năng điện gió lớn nhất Đông Nam Á, với tổng tiềm năng ước đạt 513.360 MW. Tuy nhiên, việc phát triển các nguồn năng lượng tái tạo này đang đối mặt với nhiều thách thức đến từ việc phân tán và chồng chéo các chính sách liên quan trong nhiều văn bản pháp luật.

Các rào cản khác bao gồm cơ chế đấu thầu, giá điện, và hợp đồng mua bán điện còn thiếu minh bạch và ổn định, làm tăng rủi ro tài chính cho các nhà đầu tư. Hơn nữa, hệ thống truyền tải hiện tại chưa đủ sẵn sàng để tiếp nhận lượng điện phân tán từ các nguồn tái tạo, tạo ra thách thức lớn cho việc tích hợp năng lượng tái tạo vào lưới điện quốc gia.

Nhìn sang các quốc gia khác, việc ban hành Luật Năng lượng tái tạo đã trở thành một bước ngoặt chiến lược quan trọng trong quá trình chuyển dịch năng lượng. Các nước như Đức, Trung Quốc, và Hàn Quốc đã đi đầu trong việc thiết lập khuôn khổ pháp lý rõ ràng và ổn định cho phát triển năng lượng tái tạo. Không chỉ giúp điều tiết thị trường, những luật này còn thể hiện cam kết dài hạn của chính phủ với người dân và doanh nghiệp về việc chuyển đổi sang năng lượng sạch.

Các chuyên gia nhận định rằng, để thúc đẩy phát triển năng lượng tái tạo tại Việt Nam, cần tích hợp nhiều yếu tố tiên tiến vào Luật Năng lượng tái tạo. Điều này không chỉ đảm bảo nguyên tắc ưu tiên năng lượng sạch mà còn thúc đẩy cạnh tranh minh bạch và chia sẻ lợi ích công bằng giữa nhà đầu tư và cộng đồng. Luật cần quy định rõ ràng về quy hoạch tổng thể quốc gia cho các nguồn năng lượng tái tạo, cơ chế xác lập giá theo thị trường có điều tiết, và cơ chế chia sẻ rủi ro và ưu đãi tín dụng cho các dự án.

TS. Hoàng Xuân Quốc, Phó Trưởng Ban Tư vấn và Phản biện Hội Dầu khí Việt Nam, nhấn mạnh rằng việc xây dựng một hành lang pháp lý đủ mạnh và hoàn thiện cho sự phát triển năng lượng tái tạo là cần thiết. Bà Phạm Thuý Chinh, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội, cũng bày tỏ quan điểm rằng việc ban hành Luật về năng lượng tái tạo là hết sức cần thiết để giải quyết những bất cập và sự chưa đồng bộ trong hệ thống pháp luật hiện hành.

Ban hành Luật Năng lượng tái tạo không chỉ giúp giải quyết các bài toán chính sách mà còn hiện thực hóa quyết tâm chính trị trong chuyển đổi năng lượng. Đây là bước đi chiến lược quan trọng để kích hoạt hàng loạt dự án đang chờ cơ chế, khơi thông dòng vốn quốc tế, và tạo dựng hệ sinh thái năng lượng sạch. Qua đó, Việt Nam cũng có thể củng cố vị thế của mình trong bản đồ chuyển đổi năng lượng toàn cầu.