Ngày nay, vấn đề giảm phát thải khí nhà kính và hướng đến mục tiêu trung hòa carbon đã trở thành một trong những ưu tiên hàng đầu của Chính phủ Việt Nam. Trong nỗ lực này, Diễn đàn Net Zero Việt Nam 2025 đã vinh danh ba mô hình tiêu biểu, đại diện cho những sáng kiến và cam kết mạnh mẽ trong việc bảo vệ môi trường và chống biến đổi khí hậu.

Ba đơn vị được vinh danh gồm có mô hình Lúa – Tôm phát thải thấp của Kỹ sư Hồ Quang Cua và cộng sự, Cộng đồng chủ rừng Cao Quảng với những nỗ lực không ngừng nghỉ trong việc phục hồi 8.800 ha rừng tự nhiên, và Tập đoàn TH với thành tựu đạt chứng nhận trung hòa carbon theo tiêu chuẩn quốc tế PAS2060.

Mô hình Lúa – Tôm phát thải thấp được khởi xướng bởi Kỹ sư Hồ Quang Cua, một Anh hùng Lao động, với mục tiêu kép là nâng cao thu nhập cho nông dân và bảo vệ môi trường. Mô hình này không chỉ cải tiến quy trình canh tác lúa ST25 mà còn kết hợp nuôi tôm trên diện rộng tại đồng bằng sông Cửu Long. Ưu điểm nổi bật của mô hình này là tận dụng tối đa hệ sinh thái đầm phá tự nhiên, giảm đến mức tối đa việc sử dụng phân hóa học, hạn chế chăn thả phá rừng ngập mặn. Nhờ cách tiếp cận này, lượng phát thải metan và CO₂ được kiểm soát một cách chặt chẽ. Đồng thời, nông dân cũng thu được giá trị kinh tế cao hơn nhờ vào sản phẩm “lúa – tôm” đạt chứng nhận hữu cơ và được ưu tiên tiêu thụ trên các thị trường cao cấp.

Cộng đồng chủ rừng Cao Quảng đã có một hành trình đầy ấn tượng với việc phục hồi 8.800 ha rừng tự nhiên. Khu vực này trước đây, với hơn 11.000 ha tại xã Tuyên Hóa, từng là điểm nóng của việc khai thác rừng cạn kiệt. Tuy nhiên, trong gần 20 năm qua, sau khi Nhà nước giao đất và giao rừng cho các hộ gia đình, Cộng đồng chủ rừng Cao Quảng đã không chỉ bảo vệ mà còn khoanh nuôi và tái sinh hơn 8.800 ha rừng tự nhiên. Không dừng lại ở đó, họ còn phát triển thêm diện tích rừng trồng có giá trị cao về tài nguyên và kinh tế. Thông qua các hoạt động khoanh nuôi, trồng bổ sung và bảo vệ nghiêm ngặt, không chỉ nguồn sinh kế ổn định được tạo ra cho người dân địa phương, mà mỗi héc-ta rừng còn có khả năng hấp thụ xấp xỉ 250 tấn CO₂ mỗi năm.

Tập đoàn TH đã thể hiện sự tiên phong của mình trong việc trung hòa carbon theo tiêu chuẩn PAS2060. Hai công ty thành viên của Tập đoàn, Công ty Cổ phần Sữa TH và Công ty TNHH Nước tinh khiết Núi Tiên, đã chính thức đạt chứng nhận trung hòa carbon theo tiêu chuẩn PAS2060:2014, do Control Union (Đức) thẩm định và xác nhận. Đây là hai đơn vị đầu tiên tại Việt Nam đạt được chứng nhận quốc tế này. Để đạt được thành quả này, TH đã triển khai đồng bộ chuỗi giải pháp giảm phát thải tại nguồn như Chuyển đổi năng lượng, Cải tiến công nghệ, Quản lý chất thải & nhựa và Thực hành Văn hóa xanh nội bộ. Phần lượng phát thải còn lại được TH bù đắp thông qua các dự án giảm phát thải và nâng cao hiệu quả năng lượng được chứng nhận quốc tế.

Ba tấm gương được vinh danh tại Diễn đàn Net Zero Việt Nam 2025 không chỉ khẳng định tâm huyết và trách nhiệm với môi trường, mà còn truyền cảm hứng mạnh mẽ cho cộng đồng doanh nghiệp và toàn xã hội cùng chung tay giảm phát thải, hướng tới tương lai bền vững cho thế hệ mai sau. Việc nhân rộng những mô hình thành công này sẽ đóng góp không nhỏ vào nỗ lực chung của Việt Nam trong việc đạt được mục tiêu trung hòa carbon vào năm 2050.

Thị trường carbon đang nổi lên như một công cụ kinh tế quan trọng trong việc thúc đẩy chuyển đổi xanh, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững và đạt được phát thải ròng bằng ‘0’. Tại Diễn đàn ‘Net Zero Việt Nam 2025: Thị trường carbon trong kỷ nguyên mới’, các chuyên gia đã tập trung thảo luận về tiềm năng và thách thức của thị trường carbon tại Việt Nam.

Hiện tại, Việt Nam đang ở giai đoạn định hình nền móng thị trường carbon, với nhiều tiềm năng nhưng cũng đối mặt với không ít thách thức. Các chuyên gia chỉ ra rằng hệ thống đo đạc, báo cáo, thẩm định khí nhà kính (MRV) chưa đồng bộ và thiếu chuẩn hóa. Điều này gây ra khó khăn cho việc xác minh và kiểm tra lượng khí thải, làm cơ sở cho việc mua bán và trao đổi carbon trên thị trường.

Bên cạnh đó, hạn chế về nhận thức, nhân lực và tài chính đang khiến các doanh nghiệp gặp khó khăn khi tiếp cận thị trường này. Nhiều doanh nghiệp chỉ hiểu đơn giản về giảm phát thải mà chưa thực sự ứng dụng công nghệ tuần hoàn tài nguyên để phát triển bền vững. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến khả năng tiếp cận thị trường carbon mà còn ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đang chuyển dịch mạnh mẽ hướng tới tính bền vững.

Ông Nguyễn Tuấn Quang, Phó Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu, cho biết từ nay đến 2028, Việt Nam sẽ thí điểm cấp phát hạn ngạch miễn phí và vận hành sàn giao dịch carbon. Từ năm 2029, sẽ áp dụng đấu giá và kết nối quốc tế. Các bộ, ngành đang hoàn thiện hành lang pháp lý để đảm bảo tính minh bạch và tránh ảnh hưởng tới cam kết giảm phát thải quốc gia. Việc này không chỉ giúp tạo ra một thị trường carbon hiệu quả mà còn góp phần vào việc thực hiện thành công mục tiêu phát thải ròng bằng ‘0’ vào năm 2050.

Các chuyên gia cũng khuyến nghị cần đầu tư vào nền tảng kỹ thuật và hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận tài chính, hướng tới mục tiêu Net Zero vào năm 2050. Điều này đòi hỏi sự tham gia và hỗ trợ không chỉ từ chính phủ mà còn từ các tổ chức quốc tế, tổ chức phi chính phủ và khu vực tư nhân. Sự hỗ trợ này có thể đến dưới dạng chia sẻ công nghệ, cung cấp tài chính xanh, hoặc hỗ trợ kỹ thuật trong việc xây dựng và vận hành hệ thống MRV.

Xây dựng một thị trường carbon hiệu quả và minh bạch không chỉ giúp Việt Nam thực hiện các cam kết quốc tế về giảm phát thải khí nhà kính mà còn mang lại lợi ích kinh tế thông qua việc tạo ra nguồn thu từ việc bán hạn ngạch carbon, cũng như thúc đẩy sự phát triển bền vững và chuyển đổi xanh của nền kinh tế.

Để đạt được mục tiêu này, việc tăng cường năng lực và nâng cao nhận thức về thị trường carbon trong cộng đồng doanh nghiệp và người dân là rất quan trọng. Đồng thời, cần có các chính sách hỗ trợ phù hợp để khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ sạch và phát triển bền vững.

Ngày 18/7, tại Hà Nội, Viện Tư vấn phát triển (CODE) đã phối hợp tổ chức ‘Diễn đàn Net Zero Việt Nam 2025: Thị trường carbon trong kỷ nguyên mới’. Sự kiện này tập trung vào việc cập nhật xu hướng Net Zero trên thế giới và hành trình Net Zero của Việt Nam thông qua các chuyển động chính sách, thể chế, hành động và sáng kiến.

Việt Nam là một trong những quốc gia dễ bị tổn thương nhất bởi biến đổi khí hậu. Tại Hội nghị lần thứ 26 của các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về Biến đổi khí hậu (COP26), Việt Nam đã cam kết đạt Net Zero vào năm 2050 với nhiều giải pháp cắt giảm phát thải trong các lĩnh vực công nghiệp, nông nghiệp, giao thông và năng lượng. Bên cạnh đó, Việt Nam cũng chú trọng phát triển các nguồn năng lượng tái tạo như điện gió, điện mặt trời và các biện pháp tăng cường hiệu quả sử dụng năng lượng.

TS Lê Xuân Nghĩa, Viện trưởng Viện Tư vấn phát triển, cho rằng cam kết Net Zero là hết sức cần thiết để giảm thiểu tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu và thúc đẩy chuyển đổi sang phát triển xanh. Mặt khác, cũng giúp Việt Nam tăng cường hợp tác quốc tế, thu hút các nguồn lực đầu tư cho các mục tiêu phát triển. “Lộ trình đến Net Zero của Việt Nam không còn dài. 25 năm tới đây sẽ là một chặng đường đầy thách thức khi phải thực hiện nhiều mục tiêu kép, vừa giảm phát thải vừa đạt mục tiêu tăng trưởng cao để vươn tới là quốc gia phát triển, có thu nhập cao. Hành trình này rất cần sự chung tay mạnh mẽ của cả cộng đồng”, Tiến sĩ Lê Xuân Nghĩa nhấn mạnh.

Diễn đàn tập trung vào việc cập nhật xu hướng Net Zero trên thế giới cũng như hành trình Net Zero của Việt Nam thông qua các chuyển động chính sách, thể chế, hành động và sáng kiến, thực tiễn kinh tế, xã hội, môi trường, công nghệ. Bên cạnh đó, các chuyên gia cũng thảo luận về thị trường carbon, bao gồm việc xây dựng Nghị định về trao đổi quốc tế kết quả giảm phát chỉ cho các ngành đang cần thực hiện nghĩa vụ phát thải khí nhà kính và tín chỉ carbon.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang xây dựng Nghị định về trao đổi quốc tế kết quả giảm phát chỉ cho các ngành đang cần thực hiện nghĩa vụ phát thải khí nhà kính và tín chỉ carbon. Bộ Tài chính cũng đã trình Thủ tướng Chính phủ xem xét phê duyệt Nghị định về Sàn giao dịch carbon. Sàn giao dịch này sẽ tập trung quản lý và giao dịch các tín chỉ carbon trong nước theo tiêu chuẩn trong nước, đồng thời tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế.

Phân tích khuôn khổ pháp lý để phát triển bền vững tại Việt Nam, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Đình Thọ, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách nông nghiệp và môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết: Thị trường carbon tại Việt Nam đang trong giai đoạn định hình nền móng, với hành lang pháp lý bước đầu khá rõ ràng, các chủ thể liên quan đã bắt đầu tiếp cận và tham gia. Tuy vậy, nhiều khoảng trống pháp lý vẫn cần được lấp đầy thông qua hệ thống hướng dẫn kỹ thuật chi tiết. Năng lực quản lý, giám sát và triển khai ở cấp địa phương và doanh nghiệp cần được tăng cường thông qua các chương trình đào tạo bài bản và cơ chế hỗ trợ chuyên môn. Mô hình sàn giao dịch carbon cần được xây dựng theo tiêu chuẩn quốc tế, bảo đảm tính công khai, minh bạch và hiệu quả giao dịch.