Trong thời đại số, việc phát triển bền vững không chỉ phụ thuộc vào công nghệ mà còn gắn liền với văn hóa số. Tại Diễn đàn Trí thức trẻ Việt Nam toàn cầu lần thứ VI, TS Nguyễn Thị Trang, Giảng viên Học viện Hành chính và Quản trị công, đã nhấn mạnh vai trò then chốt của văn hóa số trong xây dựng xã hội số và chính phủ số. Văn hóa số không chỉ là nền tảng mà còn là cốt lõi cho sự phát triển bền vững trong kỷ nguyên số.
TS Nguyễn Thị Trang cho rằng, để có một nền kinh tế số phát triển, trước hết phải xây dựng một xã hội số. Và để có xã hội số, cần phải có văn hóa số thể hiện qua nhận thức, tư duy đến hành vi ứng xử trên không gian mạng. Văn hóa số đóng vai trò quan trọng trong việc định hình cách thức con người tương tác, làm việc và sống trong môi trường số. Nó bao gồm các giá trị, nguyên tắc và chuẩn mực giúp con người ứng xử có văn hóa trên không gian mạng, từ đó tạo ra một môi trường số an toàn, lành mạnh và tích cực.
Hiện nay, Việt Nam vẫn còn thiếu những quy định cụ thể về văn hóa công vụ số, đặc biệt là trong việc giao tiếp và tương tác số của cán bộ, công chức. Điều này đã gây ra khoảng trống trong việc định hình văn hóa số cho đội ngũ cán bộ, công chức. Là Chủ nhiệm đề tài khoa học cấp Bộ về xây dựng văn hóa số cho đội ngũ cán bộ ngành nội vụ, TS Nguyễn Thị Trang kiến nghị cần bổ sung nội dung về văn hóa số vào các quy định hiện hành. Đồng thời, đề xuất cần có khung năng lực số, gồm cả kỹ năng chuyên môn lẫn đạo đức số và bảo mật thông tin để đội ngũ cán bộ, công chức có thể ứng xử có văn hóa trên môi trường số.
Vai trò của thanh niên trong việc thúc đẩy văn hóa số cũng được TS Nguyễn Thị Trang đánh giá cao. Thanh niên, đặc biệt là lực lượng tình nguyện viên trẻ, đã tích cực hỗ trợ người dân thực hiện thủ tục hành chính số, đóng vai trò ‘cầu nối số’ giữa người dân và chính quyền. Phong trào ‘xóa mù số’ do đoàn viên, sinh viên triển khai đang giúp rút ngắn khoảng cách số giữa các vùng miền, nhóm tuổi, đối tượng yếu thế. Thanh niên chính là lực lượng nòng cốt trong việc lan tỏa văn hóa số và thúc đẩy chuyển đổi số ở Việt Nam.
Tuy nhiên, TS Nguyễn Thị Trang cũng cảnh báo về tình trạng lệch chuẩn văn hóa số và đề xuất ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong việc bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trên môi trường số. Một video ứng dụng AI đã được giới thiệu tại Diễn đàn, nhằm phản bác luận điệu sai lệch và lan tỏa thông tin chính thống. Điều này cho thấy sự cần thiết của việc ứng dụng công nghệ trong việc quản lý và bảo vệ không gian mạng.
TS Nguyễn Thị Trang nhấn mạnh rằng, chuyển đổi số không chỉ là thay đổi công nghệ mà là thay đổi văn hóa, từ tư duy đến hành vi. ‘Một xã hội số chỉ bền vững khi có văn hóa số là nền tảng’, chị nói. Đồng thời, chị đề xuất xây dựng Luật Công nghiệp Văn hóa, để vừa bảo tồn giá trị văn hóa dân tộc, vừa thúc đẩy xuất khẩu sản phẩm sáng tạo mang bản sắc Việt Nam ra thế giới trong thời đại số. Điều này sẽ giúp Việt Nam phát triển bền vững trong thời đại số và hội nhập quốc tế.
Việc xây dựng văn hóa số không chỉ là trách nhiệm của các cấp chính quyền mà còn là của cả cộng đồng. Mọi người cần tích cực tham gia vào việc xây dựng và phát triển văn hóa số, từ đó tạo ra một xã hội số an toàn, lành mạnh và phát triển bền vững. Với sự chung tay của cả cộng đồng và sự hỗ trợ của công nghệ, Việt Nam có thể xây dựng một nền văn hóa số mạnh mẽ, đáp ứng nhu cầu phát triển của đất nước trong thời đại số.
